Atatürk ve Batı

HAFTAYA BAKIŞ

AHMET TANER KIŞLALI

Atatürk ve Batı

Kurtuluş Savaşı yeni bitmiş. Cumhuriyetin temel taşlan konulmaya başlamıştı.

Daha sonra İngiltere tahtına oturacak olan Prens Edward, ülkesinin sömürgesi
olan Hindistan’ı ziyaret ediyordu. Top ve trampet sesleri arasında gemisinden indi. Ve büyük bir düş kırıklığı yaşadı.

Kendisini karşılamaya, sadece birkaç mihrace ile birkaç yerli görevli gelmişti

Üzgündü. Babası Beşinci George’a bir mektup yazdı.

“Acaba bu durum, Gandi‘nin düzenlediği bir aşağılama gösterisi midir?”

İngiliz kralından gelen yanıt tarihe geçmiştir:

“Hayır! Bunun nedenini Mustafa Kemal‘in açtığı Kurtuluş Savaşı’nda aramak daha doğru olur…”

Batı’nın büyük devletten. Kemalizmin kendileri için yarattığı tehlikenin bilincinde idiler. Bugün Ortadoğu’nun çağdışı krallıklarını, şeyhliklerini kendi çıkarlarına uygun görenler o günlerde de Vahdettin’i destekliyorlardı.

1922’nin şubatında, Mustafa Kemal Avrupa’ya bir kurul göndermeye karar vermişti. Amaç Roma, Paris ve Londra’ya Türk görüşünü anlatmaktı.

Padişahın ajanları, kurul üyelerinden Kâtip Kemal Bey’in evine gizlice girdiler. Gizli belgelerin fotoğraflarını çektiler. Ve Vahdettin bu belgeleri 6 Mart 1922 tarihinde, mabeyincisi ile İngiliz Yüksek Komiserliği’ne gönderdi.

O dönemle ilgili olarak, Yüzbaşı Armstrong’un bir raporunda şu satırlar yer almaktadır:

“Padişahın lehinde bulunmak bize göre en sağlam siyasetti. Her emrimizi yerine getirmeye hazırdı… ”

Vahdettin’in güdümündeki (İslamı Yüceltme Derneğı’nin bildirilerinde şöyle deniyordu:

“Yunan ordusunun, halifenin ordusu sayılması gerekir… Asıl kafaları koparılacak mahlûklar Ankara’dadır… Kim milliyetçilerle birlikte Yunan ‘a karşı giderse, şeran kâfirdir…”

Vahdettin’in Adliye Nâzırı Ali Rüştü ise, “Yunan ordusunun başarısı için dua edilmesini” istiyordu.

Şu sözler, ünlü İngiliz tarihçisi Arnold Toynbee‘ye ait:

“Yeryüzünde hiçbir devrim, Kemalist Türk Devrimi kadar dünyada şaşkınlık yaratmadı.”

Toynbee birkaç kez Türkiye’ye gelip incelemeler yapmıştı. Koşulları hazır olmadığı halde, köklü bir devrimin hızla yükselmekte olduğunu görmüştü. “Mazlum milletler’in kalbi ve kulağı artık Ankara’da idi. Daha şimdiden “dünün harap kasabası” Ankara, Londra’nın önüne geçmişti.

Atatürk hiçbir yurtdışı geziye çıkmadığı halde; zamanın ünlü devlet adamları, krallar, şahlar, başbakanlar Ankara’yı ziyaret kuyruğundaydılar.

Batı, Atatürk’ten sonra devrimin yaşayabileceğine inanmıyordu. “Tek engel’ ortadan kalkınca devrim çökecek ve Batı ‘Lozan’da verdiklerini birer birer geri alacak’ beklentisi yaygındı. Batı’nın en büyük umudu da, Türkiye’deki “gerici güçlendi.

Yani Atatürk’ü -ölümünden sonra- bizzat kendi ulusunun reddetmesiydi!

Batı Atatürk’ü istemedi, çünkü çıkarlarına aykırı idi. Ama bükemediği eli öpmek zorunda kaldı… Zamanın İngiltere başbakanı, kendi parlamentosunun önünde
çaresiz bir itirafta bulunacaktı:

“Böyle bir dâhi ancak yüz yılda bir çıkar. O da bize rastladı…”

★ ★★

Atatürk. Batı’nın desteğini alarak Batılılaşma yolunda adımlar atmadı; tersine, Kemalizm bir anlamda Batı’ya karşın Batılılaşma anlamı taşıdı. Ama bu noktada. Atatürk’ün “Batılılaşma “dan ne anladığını iyi görmek gerekir. Daha 1923‘te şöyle diyordu;

“Biz Batı uygarlığını, bir taklitçilik yapalım diye almıyoruz. Onda iyi olarak gördüklerimizi kendi bünyemize uygun bulduğumuz için, dünya uygarlığı seviyesi içinde benimsiyoruz.. Ülkeler çeşitlidir, fakat uygarlık birdir ve ulusun ilerlemesi
için de bu tek uygarlığa katılması zorunludur. Osmanlı İmparatorluğu hun duraklaması. Batı ‘ya karşı elde ettiği zaferlerden çok gururlanarak,
kendisini Avrupa uluslarına bağlayan bağları kestiği gün başlamıştır. Bu bir hata idi, bunu tekrar etmeyeceğiz… “Türkler bütün uygar ulusların dostlarıdır… ”

Peki Türk devrimi, acaba Fransız devriminin bir taklidi midir?

Atatürk bunu da şöyle yanıtlıyor:

‘Fransa devrimi bütün dünyada özgürlük düşüncesini estirmişti. Ama o tarihten beri insanlık ilerlemiştir. Türk demokrasisi Fransa devriminin açtığı yolu izlemiş, ama kendine özgü seçkin özelliği ile gelişmiştir. Çünkü her ulus devrimini toplumsal olan hal ve durumuna, düzenin değiştirilmesi ve devrimin oluş zamanına göre yapar…
Her ne kadar ulusların ve demokrasilerin işbirliği etmeleri gerekli ve olası ise de, işbirliği ancak bir tek amaçla, yani barışa yönelik gerçekleşir ve yararlı olur.”

Atatürk, Neue Freie Presse muhabirinin bir sorusunu yanıtlarken de. Avrupa’ya bakış açısını şöyle özetliyordu:

‘Bizi aşağı olmaya mahkûm sayan Avrupa bununla yetinmemiş, yıkılışımızı hızlandırmak için ne gerekiyorsa onu yapmıştır. Batı ve Doğu zihinlerinde birbirine karşı iki ilke söz konusu olduğunda, bunun en önemli kaynağını bulmak için
Avrupa’ya bakmalı… İşte Avrupa’da daima mücadele ettiğimiz bu zihniyet vardır… Biz ulussever. gözleri açık adamlarız. Gözlerimizi her gün daha açıyor, içte ve dışta olup bitenleri görüyoruz Ulusumuzun uygar uluslarla ilişkilerini kolaylaştırmak yararımızın gereklerindendir.”

★★★

Aslında Atatürk’ün kafasında olan, ‘Batılılaşma’ değil “uygarlaşma”dır. Üstelik de, kendi ulusal özelliklerimizi koruyarak uygarlaşmadır.

Türk tarihinin gün ışığına çıkarılması çalışmalarını Atatürk başlatmıştır. Bir yandan Orta Asya’ya. öte yandan Hititlere. Anadolu’nun tarihsel derinliklerine kadar gidilmesinin öncüsü Atatürk’tür. Taklitçi saray kültüründen Anadolu’nun bin yıllık küftür sentezine dönüş Atatürk’ün eseridir.

Atatürk ne yabancı sermayeye karşı olmuştur ne de başka uluslarla işbirliğine… Ama -her konuda olduğu gibi- bu konularda da vazgeçilmez bir önkoşulu vardır Toplumun ortak yaran ve eşitlik!

Yabancı sermayeye evet; ulusal çıkarların ve bağımsızlığın zedelenmemesi koşuluyla!

Bir kez daha yinelemekte yarar var Kemalizm.
Batı’nın desteği ile değil, Batı’ya karşın bir uygarlaşma hareketidir.