İngiltere’de ilk kez 1923’de iktidara gelen İşçi Partisi, “Ucuz Konut” yapımında başarı kazandı

BATI DA DEMOKRATİK SOL

Doç: Dr: Ahmet Taner KIŞLALI

İngiltere’de ilk kez 1923’de iktidara gelen İşçi Partisi, “Ucuz konut” yapımında başarı kazandı.

ANEURİN BEVAN

Bir maden işçisi olan Aneurin Bevan 1923’de işçi partisinden milletvekili seçildi. Sol kanat liderlerindendi. Attlee hükümetinde parasız olarak İngiltere’de parasız tedavi sistemini kurdu.

1951’de Çalışma Bakanı iken silahlanma programına karşı çıktı ve istifa etti…

Ekonomik durumun yarattığı hoşnutsuzluk, 1922 seçimlerinde İngiliz İşçi Partisinin bir atılım yapmasına yaradı: 142 milletvekili kazandı. Bir yıl sonra yenilenen seçimler ise serbest mübadele ilkesini savunan işçi partisini daha da kazançlı kılacaktı. Muhafazakar Parti’nin 251 ve Liberal Partinin 158 milletvekilliğine karşılık 191 milletvekilliği elde edildi. Kral, İşçi Partisinden Mac Donald’ı yeni hükümeti kurmakla görevlendirdi.

Böylece İngiliz sosyalistleri ilk kez iktidara gelmiş oluyorlardı.

Kuşkusuz, liberallerin desteğiyle kurulan bir hükümette tam bir sosyalist siyaset gütmenin zorluğunu, hatta olanaksızlığını parti yöneticileri de görmekteydiler, Fakat her şeye karşın böyle bir denemeye girmenin şu avantajları vardı:
1 — Halkın bir kesiminin sosyalistlere karşı duyduğu çekingenlik ve on yargıları ortdan kaldırmak;

2 — Siyasal yaşama yeni bir anlayış getirmek; 3 —Sosyalist bir partinin iktidara seçimle ulaşabileceğini göstererek, Avrupa’nın diğer ülkelerindeki sosyalist kuruluşları
cesaretlendirmek.

• İşçi» İktidarının en büyük başarısı, ucuz konut yapımı alanında oldu. Öte yandan da Avrupa’nın silahlandırılması
  ve Rusya ilr ticaret ilişkilerinin arttırılması yönünde görüşmeler başladı.Fakat «Workers Weekiy- isimli komünist eğilimili  bir gazetenin yazarı olan Cempell hakkında, orduyu itaatsizliğe teşvik suçundan açılan bir dava, beklenmeyen bir siyasal bunalım yaratacaktı.

Başbakana en sert eleştiriler.

• basın özgürlüğü adına kendi partisinden geliyordu. Mac Donald, yeni seçimleri gitmeye karar verdi. Seçim sırasında ise, Zinoviev’den Komünist Partisine yollandığı öne sürülen, fakat doğruluğu da kanıtlanamayan bir mektup çıktı, Mektup, askerler arasında bir propaganda kampanyası açılmasını öngörüyordu. Muhafazakâr Parti «Bolşevik tehlikesini kendilerine en büyük seçim silâhı yapmakta gecikmedi. Sonuç ilgi çekiciydi: Muhafazakârların 1923’de 258 ola sandalye sayısı, bir yıl sonra 419‘a ulaşmıştı. Liberaller perişan olmuş, İşçi Partili hükümetine destek olmayı 118 milletvekilliği kaybederek ödemişlerdi (40 sandalye) isçi Partisi ise 191 milletvekilliğinden 151’ini koruyabilmişti. Komünist korkusu  yüzünden, ortadaki oyların sağa kaydığı anlaşılıyordu.

İççi Partisi yeniden iktidarda

Bil ilk iktidar denemesinin başarısızlıkla sonuçlanması, işçi hükümetini sertleşmeye doğru itti. Ve 1926 mayısında «genel grev» patlak verdi , ama başarıya ulaşamadı. Bunu fırsat bilen Muhafazakâr Parti hükümeti de sendika haklarını kısıtlayan kanunlar çıkarmakta gecikmedi.

Bir yandan sertlik yanlısı işçi hareketi zayıfladı ve -«genel grev» bir daha kullanılmaz bir silâh haline geldi öte yandan ise, muhafazakârların aldıkları tedbirlerde ölçüyü kaçırmaları kitlelerinin bir kısmını onlardan soğuttu ve bu durum İşçi Partisi’nin  işine yaradı. Nitekim 1929 seçimleri bu parti için gerçek bir zafer oluyordu; İşçiler 288, Liberaller 59, Muhafazakarlar 260 sandalye kazandılar. İkinci İşçi Partisi hükümetini de gene Mac Donald kuracaktır.

Yeni hükümet, işsizliği önleyici esaslı tedbirler alamaz, toplumsal programını uygulayanlar, iktisadi hayattaki durgunluğa çözüm bulamazken, bütün dünyayı sarsan iktisadi bunalım İngiltere’ye de ulaşmakta gecikmedi.

Mac Donald, İngiliz parasının değerini düşürmek zorunda kalmamak için, sosyal sigorta ödeneklerini kısmak kararı aldı. İşçi sendikalarının bu tutuma karşı sert tepki göstermeleri kaçınılmazdı. Ne var ki, başbakan: bu yola iten etkenlerin bağında Amerikan bankalarının baskın unutulmamalıdır. Mac Donald yeni krediler elde etmek için onların istediği tedbirleri alma ya bir anlamda mecburdu.

Durumun gitgide kötüleşmesi sonucu, Mac Donald’ın liberal ve muhafazakarların da katılacakları bir «milli birlik» hükümeti kurmaya karar verdiğini görüyoruz. Ama kendi bakanlarının büyük bir çoğunluğu onu bu yolda yalnız bıraktılar. «Milli birlik» denemesi ise, gerek başındakini, gerekse partisini yıpratıp adeta eritti. Muhafazakâr ve liberallerle anlaşmak zorunluğunun başka bir sonuç doğurması da pek beklenemezdi zaten.

1931 seçimlerinin sonucu, İşçi Partisi için bir yenilgiden başka bir şey değildi. Daha iki yıl önce kazandığı 288 milletvekilliğinden elinde sadece 65 tane kalmıştı.

1932’de partinin başına, «Demokrasi sosyalist inancın temel bir olayıdır» diyen Henderson geldi; parti hatalarını anlıyordu. Kredi veren önemli bankalar millileştirilmeden gerçek bir reform olanaksızdı 1935 seçimlerinde 166 milletvekilliği kazanılırken, önderliği de Atlee eline aldı.

Sessiz devrim

İkinci Dünya Savaşı sırasında işbaşında olan, Churchill başkanlığında ki «milli birlik» hükümetinde İşçi Partili bakanlar da bulunmaktadır. Fakat sosyalistlerin amacı kendilerini savaş sonrasına hazırlayıp, yepyeni bir görünüm işbaşına gelmektir.

1944 yılında «Geleceğe hazır olalım» başlığını taşıyan açık bir program yapıyorlar. Başta İngiltere Bankası olmak üzere, kömür madenlerim, kara ve demir yollarını, elektrik ve gazı, demir ve çelik endüstrilerim devletleştirmeyi ve toplum hizmetlerinin
genişletilmesini öngörüyorlar. Bu, devletin gerek toplumsal, gerekse iktisadi alanlarda kesin müdahalesinin kabulü yani liberal iktisat düzeninin temelden reddi demektir.

1945 seçimleri İşçi Partisi için tam bir zaferle sonuçlanıyor: İşçiler, muhafazakârların 163 milletvekilliğine kirlilik 393 milletvekilliği kazanıyorlar. Aslında bu «işçiler» deyimini de açıklığa kavuşturmak gerekecektir. Çünkü İşçi Partisinin meclisteki 393 sandalyesinin ancak üçte biri sendika temsilcilerince işgal edilmektedir. İşçi Partisi toplumsal tabanını genişletmiş, orta sınıfları da içine almıştır.

İşçi Partisi’nin salt çoğunluğu tek başına sağlayarak başa geçişi ile sessiz bir devrim başlamaktadır. Bir yandan geniş devletleştirme hareketleri, sosyal sigortaların genişletilmesi, hastahanelerin ve tedavinin parasız oluşu vb (Fakat kısa bir süre sonra, hükümet tedavinin stanumenu parasız olmasından vazgeçmek zorunda kalacaktır.) Öte yandan, ulusal gelirin âdil ölçüler içinde paylaştırılması için alınan tedbirler; 4 bin İngiliz lirasını geçen servetlerin
kademeli biçimde vergilendirilişi ve çok yüksek bir miras vergisinin konuluşu gibi..

Fakat bütün bu reform’mn gerçekleştirilmesi, savaş sonrasının çok güç mali olanaklarına bağlıydı. Savaş borçları ve Marshall planı uygulamalırı ile ilgili

(devamı 1. sayfada)